Μέ ἕδρα τήν Δημοτική Κοινότητα Δελβινακίου, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Δελβινακίου, τοῦ Δήμου Πωγωνίου, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1919, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 26.10.1919 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Μέ ἕδρα τήν Δημοτική Κοινότητα Κονίτσης, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Κονίτσης, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1900, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 12.2.1900 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Ἁγίου Κοσμᾶ, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Ἄνω Πωγωνίου, τοῦ Δήμου Πωγωνίου, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1903, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 23.1.1903 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Ἁγίας Παρασκευῆς, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Κονίτσης, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1899, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 9.9.1899 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Χτίστηκε τό 1812, ἀπό Ζουμπανιώτες χτιστάδες καί γιά πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν καί «μαστορόπουλα» ἀπό τό χωριό. Πρό αὐτῆς ὑπῆρχε ἐκεῖ πιό παλιά, κοιμητήριο, πού ἀποκαλύφθηκε ἀργότερα μέ βελανιδιές, ἱερά δέντρα, μέ καταγωγή τό ἀρχαῖο Μαντεῖο τῆς Δωδώνης τῆς Ἠπείρου (ἱερά φυγός). Ὁ ρυθμός τοῦ Ναοῦ εἶναι ἡ λεγόμενη «Βασιλική τρίκλητη» μέ δύο (2) σειρές κολώνες καί κάθε σειρά πέντε ἄλλες κολώνες, δηλαδή κάθε κλίτος ἔχει πέντε (5) θόλους (τρούλους), συνολικά δηλαδή 3 Χ 5 = 15 θόλους (τρούλους) ἀπό πυρόλιθο, ὥστε νά μήν ἔχουν βάρος. Τά ἐνδιάμεσα τῶν τρούλων γέμουν ὀστά παλαιῶν Κερασοβιτῶν, τό ἔχουν διαπιστώσει μάστορες σέ ἐπισκευές τῆς στέγης, τά παλιά χρόνια (1950-1960). Μπροστά ἀπό τήν κύρια εἴσοδο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ὑψώνεται καλαίσθητο τό καμπαναριό, πού ἔχει τρεῖς (3) καμάρες. Εἶναι χτισμένο ἀπό ἐξαίρετη πελεκητή πέτρα ἀρίστης καλλιτεχνικῆς μαστορικῆς τέχνης ἀπό τά πανάξια μαστορίτικα χέρια, μεράκι τῶν πρωτοπελεκάνων ἀρχιμαστόρων Ἀχιλλέα Χρήστου Νάκου καί Βαγγέλη Νάκου (Σιούλα). Εἶναι χτίσμα τοῦ 1968 μέ εἰσφορές τοῦ ταμείου τῆς ἐκκλησίας καί προσφορές τῶν κατοίκων τοῦ χωριοῦ μᾶς. Στήν κορυφή ἔχει τρούλο μέ μεγάλο ρολόι μέ φωτιστικούς δεῖκτες, δωρεά τοῦ μακαρίτη Κερασοβίτη Ζαχαρία Νικ. Ἐξάρχου, στή μνήμη τῆς μάνας του Μαρίας τό ἔτος 1971. Πρό αὐτοῦ τοῦ ὡραιότατου καμπαναριοῦ ὑπῆρχαν ἄλλα δύο, τά ὁποία γκρεμίστηκαν λόγω τοῦ χρόνου.

Μέ ἕδραν τήν τοπικήν Κοινότητα Ἀετόπετρας, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Κονίτσης, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1899, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 30.10.1899 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱεράς Μητροπόλεως.

Ἔχει χαρακτηριστεῖ ὡς ἱστορικό διατηρητέο μνημεῖο ἀπό τό 1997. Πρόκειται γιά τρίκλιτη θολωτή βασιλική Ἐκκλησία ἠπειρωτικοῦ τύπου, πιθανολογεῖται πώς εἶναι κτίσμα τοῦ 1817 (Κ ΚΝ 5351/1932).

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Ἀμάραντου, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Κονίτσης, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1899, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 1.11.1899 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Διαθέτει περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο Τουρνοβιτών ταλιαδόρων καί ἁγιογραφίες Χιονιαδιτών ἁγιογράφων.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Ἄνω Ραβενίων, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Καλπακίου, τοῦ Δήμου Πωγωνίου, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1899, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 27.10.1899 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Πρόκειται γιά τόν παλαιότερο Ναό τοῦ χωριοῦ. Ἔχει ρυθμό Βασιλικῆς, χτίστηκε τό 1816 καί ἐσωτερικά περιλαμβάνει ἀνδρωνίτη καί γυναικωνίτη. Διαθέτει τέμπλο ἔξοχης ξυλογλυπτικῆς τέχνης πού κατασκευάστηκε τό 19ο αἰῶνα ἀπό Μετσοβίτες καλλιτέχνες. Μέ τόν ἴδιο ρυθμό εἶναι κατασκευασμένος καί ὁ δεσποτικός θρόνος. Ἡ ἐκκλησία εἶναι τρίκλιτη καί διαθέτει ἄμβωνα, προσκυνητάρι, ἀναλόγια καί ἐπιτροπικό. Ἔργο μεγάλης ζωγραφικῆς τέχνης εἶναι καί ὁ ἐπιτάφιος, δωρεά τοῦ Πέτρου Δ. Ζιάκα, πού ἦταν ἐγκατεστημένος στό Βουζαίο τῆς Ρουμανίας. Τέλος, στό ἐσωτερικό τοῦ ναοῦ ὑπῆρχαν γύψινοι θόλοι πού μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου καταστράφηκαν καί τώρα ἡ ὀροφή εἶναι ἰσόπεδη. Τό καμπαναριό ἔχει σχῆμα κανονικοῦ ἑξαγώνου, ὕψος 15μ καί 6 ἁψιδωτά ἀνοίγματα.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Ἀρετῆς, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Ἄνω Καλαμά, τοῦ Δήμου Πωγωνίου, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1901, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 13.1.1901 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Ἀσημοχωρίου, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Μαστοροχωρί-ὧν, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1901, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 18.8.1901 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Οἱ τουρνοβίτες ταλιαδόροι στόλισαν τήν ἐκκλησία τῆς Παναγίας (1877) μέ ἕνα ξυλόγλυπτο τέμπλο πού εἶναι ἀπό τά ἀξιολογότερα ἔργα τῆς τέχνης τούς.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Βησσάνης, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Δελβινακίου, τοῦ Δήμου Πῶ-γωνίου, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1902, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 24.8.1902 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Ἀρχιτεκτονικό δεῖγμα τρίκλητης βασιλικῆς ἐνῶ στεγάζεται στό ἐσωτερικό του μέ θόλους. Εἶναι μεγάλη τρίκλιτη βασιλική μέ εὐρύχωρο ὑπερυψωμένο γυναικωνίτη. Ὁ Ναός στεγάζεται ἐσωτερικά μέ θόλους καί καλύπτεται μέ σχιστόπλακα. Δίθινη κτητορική ἐπιγραφή πάνω ἀπό τήν κύρια εἴσοδο, στή νότια πλευρά, μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ Ναός χτίστηκε τό 1791. Τό ἐσωτερικό τοῦ Ναοῦ εἶναι κατάγραφο, ἀλλά δυστυχῶς οἱ τοιχογραφίες του καλύφθηκαν μέ ἀσβεστόχωμα, ἐκτός ἀπό τό ἀνώτερο τμῆμα τῆς ἁψῖδας (Ἁγία Τριάδα) καί τό κεντρικό φουρνικό (Παντοκράτορας). Στό Ἱερό, στόν κυρίως Ναό καί στό νάρθηκα, ὑπάρχουν ἀρκετές εἰκόνες, πολλές ἀπό τίς ὁποῖες προέρχονται ἀπό Ἐξωκλήσια, Ναούς καί Μονές τῆς περιοχῆς.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Βραστοβάς, τοῦ Δήμου Πωγωνίου, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1929, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 9.1.1929 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Γανναδιού, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Κονίτσης, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1906, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 22.6.1906 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Μέ ἕδρα τήν Τοπική Κοινότητα Γοργοποτάμου, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Μαστοροχωρίων, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1902, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 21.2.1902 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Μέ ἕδραν τήν τοπικήν Κοινότητα Διστράτου, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Διστράτου, τοῦ Δήμου Κονίτσης, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1899, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 15.10.1899 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Κατασκευάστηκε ἐκείνη τήν ἐποχή γιά νά πάρει τή θέση παλιότερου Ναοῦ πού ὑπῆρχε σέ διαφορετικό σημεῖο τοῦ χωριοῦ καί ὁ ὁποῖος κάποια χρόνια πιό πρίν εἶχε βουλιάξει ἀπό καθίζηση τοῦ ἐδάφους. Ἡ νέα Ἐκκλησία πού ἔγινε χάρη σέ δωρεές καί εἰσφορές τῶν κατοίκων τοῦ χωριοῦ, εἶναι ἔργο τοῦ Πυρσογιαννίτη μάστορα Ἀλέξη Μαρτσέκη. Ὁ Ναός τελείωσε μιά δεκαετία περίπου ἀργότερα καί ἐγκαινιάστηκε τό 1910 ἀπό τόν τότε Μητροπολίτη Ἰωαννίνων, Σπυρίδωνα. Ὁ ἐσωτερικός χῶρος τοῦ ναοῦ ἱστορήθηκε ἀπό Χιονιαδίτες ἁγιογράφους καί λέγεται ὅτι γιά τόν σκοπό αὐτό τά χρήματα τά ἔδωσε ὁ Τουρκογιαννιώτης Εἰσαγγελέας Χαιρή Ἐφένδης, πού ἦταν ἀπόγονος κάποιας Χριστιανικῆς οἰκογένειας. Τό 1920 βρέθηκαν στό χῶρο τῆς παλιᾶς Ἐκκλησίας θαμμένες χρυσές λύρες πού χρησιμοποιήθηκαν ὅλες τούς γιά τόν ἐξωραϊσμό τοῦ νέου ναοῦ. Τό 2013 κρίθηκε ἀναγκαῖο ν’ ἀντικατασταθεῖ ἡ παλιά πέτρινη πλακοσκεπή πού εἶχε υποστεί φθορές ἀπό τήν πάροδο τοῦ χρόνου. Γιά τήν κάλυψη καί τῶν 420 τετραγωνικῶν μέτρων τῆς νέας σκεπῆς ὑπολογίζεται ὅτι χρησιμοποιήθηκαν περίπου 3 τόνοι χαλκοῦ.

Μέ ἕδραν τήν Τοπική Κοινότητα Δολού, τῆς Δημοτικῆς Ἑνότητος Πωγωνιανής, τοῦ Δήμου Πωγωνίου, τῆς Περιφερειακῆς Ἑνότητος Ἰωαννίνων, τῆς Περιφερείας Ἠπείρου, ἱδρυθεῖσα πρό τοῦ ἔτους 1920, ὡς ἐμφαίνεται ἐκ τῆς ἀπό 27.1.1920 αἰτήσεως τοῦ Ἐφημερίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ περί ἐκδόσεως ἀδείας Γάμου ἐκ τοῦ ἀρχείου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως.

Χτίστηκε στή θέση παλιότερης ἐκκλησίας, τήν ὁποία τό 1740 τή μεγάλωσαν. Τό 1800 φιλόθρησκοι Δολιῶτες ἀποφάσισαν νά χτίσουν μεγαλύτερο Ναό γιά τίς ἀνάγκες τῶν κατοίκων, λόγω αὔξησης τοῦ πληθυσμοῦ. Ἔτσι προέκυψε ὁ σημερινός Ναός.