Ἐνορίες, Ναοί, Μονές
Ναοί Και Εξωκλήσια Στην Κόνιτσα
1. Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός «Ἁγίου Νικολάου»
Ὁ Ἱερός Ναός τοῦ Ἁγίου Νικολάου εἶναι ὁ Ἐνοριακός Ναός τῆς Ἄνω Κονίτσης καί βρίσκεται δίπλα ἀπό τό Ἐπισκοπείο. Τό σημερινό κτίσμα χρονολογεῖται ἀπό τό 1842 καί κτίστηκε στή θέση παλαιότερου πού βρισκόταν στή θέση αὐτή ἀπό τό 1612. Ὁ Ναός πού ὑπῆρχε πυρπολήθηκε ἀπό τόν Καπλάν Μπέη στίς 22 Ἰανουαρίου 1829 καί μετά ἀπό τρία χρόνια ἀποφασίστηκε ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Βελλᾶς καί Κονίτσης Ἰωσήφ καί τούς προκρίτους τῆς πόλης νά ξαναχτιστεῖ.
Ἡ τοιχοποιΐα τοῦ Ναοῦ εἶναι περίτεχνη στό μεγαλύτερο μέρος της. Ὑπάρχει βέβαια τό ἐπάνω τμῆμα πού εἶναι πρόχειρα χτισμένο μέ πέτρες ἀπελέκητες, γεγονός πού φανερώνει τά ἐμπόδια πού παρουσιάστηκαν ἀπό τούς Τούρκους, καθώς δέν ἐπέτρεπαν οἱ Ναοί να ἔχουν μεγάλο ὕψος. Ἐξωτερικά ὁ Ναός εἶναι ὀρθογώνιος. Ἐσωτερικά διαιρεῖται σέ τρία κλίτη καί ἔχει μικρούς καί μεγάλους θόλους. Ἐπίσης ὑπάρχουν δύο γυναικωνῖτες σέ διαφορετικά ἐπίπεδα. Τό τέμπλο τοῦ Ναοῦ εἶναι ξυλόγλυπτο μέ ὀκτώ μεγάλες εἰκόνες καί τριάντα μικρές σέ δύο σειρές.
Οἱ περισσότερες φορητές εἰκόνες, πού φυλάσσονται σήμερα ἐκεῖ, εἶναι τῆς περιόδου 1850 καί ἔπειτα. Στήν αὐλή τοῦ Ἁγίου Νικολάου ὑπάρχει ἕνας μεγάλος πολύκλωνος πλάτανος πού σκιάζει ὅλο τό χῶρο.
2. Ἱερόν Ἐξωκκλήσιον «Παναγίας»
Στό δρόμο γιά τά χωριά τῆς Λάκκας Ἀώου, 1,5 χλμ πιό πάνω ἀπό τήν Κόνιτσα, στέκει χτισμένος στήν εἴσοδο μικροῦ σπηλαίου ὁ Ναός Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Λέγεται πώς κάποτε ἦταν μοναστήρι, πρᾶγμα πού δέν ἀποκλείεται μιάς καί δίπλα ὑπάρχουν καί ἄλλα κτίσματα πού ἴσως κάποτε να ἦταν κελιά μοναχῶν. Στά βαθύσκια πλατάνια τῆς αὐλῆς τῆς Ἐκκλησίας λαμβάνει χώρα ἡ Θεία Λειτουργία καί ὁ ἁγιασμός κατά τήν ἡμέρα τῆς γιορτῆς τῆς Παναγίας (15 Αὐγούστου), ἐνῶ ἀκολουθεῖ παραδοσιακό γλέντι.
Κοντά στήν Παναγία στέκουν τρια ἀκόμα μικρά ἐξωκκλήσια: ὁ Προφήτης Ἠλίας, ὁ Ἅγιος Νικόλαος καί ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος, ἐνῶ σέ ἕνα μικρό ὕψωμα βρίσκεται μνημεῖο ἀφιερωμένο στούς μαχητές τοῦ 1940.
3. Ἱερόν Παρεκκλήσιον «Ἁγίου Νεομάρτυρα Γεωργίου, τοῦ ἐξ Ἰωαννίνων»
Πρόκειται γιά ἰδιωτικό Παρεκκλήσι στό ἐσωτερικό οἰκιστικοῦ συγκροτήματος στήν Ἐπάνω Κόνιτσα, τό ὁποῖο εἶναι ἀφιερωμένο στό Νεομάρτυρα τῶν Ἰωαννίνων Ἅγιο Γεώργιο. Τό οἴκημα ἀποτέλεσε γιά πολλά χρόνια τήν κατοικία τοῦ Ἱερομονάχου Χρυσάνθου Λαϊνᾶ (περίπου 1800 – 1880), ὁ ὁποῖος ἔζησε ἀπό κοντά τό μαρτύριο τοῦ Νεομάρτυρα Ἁγίου Γεωργίου τό 1838.
Ἀκόμα καί σήμερα οἱ Κονιτσιώτες ἀναφέρονται μέ σεβασμό στήν μεγάλη φιλανθρωπική δράση αὐτοῦ τοῦ κοσμοκαλόγερου πρός τόν κάθε πονεμένο τῆς πόλης, ἀνεξαρτήτως θρησκεύματος. Ἀρκετά χρόνια μετά τό θάνατο τοῦ Χρυσάνθου, τό κελί του μετατράπηκε σέ παρεκκλήσι, στό ὁποῖο καί φυλάσονται 120 εἰκόνες, τυπικά ἔργα Χιονιαδιτῶν ἁγιογράφων.
Ἀνάμεσα τους ξεχωρίζουν δύο εἰκόνες πού ἀφοροῦν τόν Νεομάρτυρα Ἅγιο Γεώργιο καί εἶναι οἱ μοναδικές οἱ ὁποῖες φιλοτεχνήθησαν λίγες ἡμέρες μετά τό θάνατο τοῦ Ἁγίου κατόπιν παραγγελίας καί μέ τήν καθοδήγηση τοῦ Χρυσάνθου. Τό Παρεκκλήσι ἑορτάζει τήν ἡμέρα μνήμης τοῦ Ἁγίου, στίς 17 Ἰανουαρίου.
4. Ἱερός Ναός «Ἁγίων Κωνσταντίνου & Ἑλένης»
Ἡ Ἐνορία τῆς Κάτω Κονίτσης ἀντιμετώπιζε δυσκολίες γιατί ὁ Ναός τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων ἦταν σέ ἀπόμερο σημεῖο. Ἔτσι πάρθηκε ἀπόφαση νά χτιστεῖ νέος Ναός. Τήν ἄνοιξη τοῦ 1954 σέ οἰκόπεδο πού δώρισε ἡ Όλγα Μπάκα ἄρχισαν οἱ πρῶτες ἐργασίες. Τότε πουλήθηκαν ὅλα τά χωράφια πού εἶχε ἡ Ἐνορία, περίπου 200 στρέμματα, γιά νά καλυφθοῦν οἱ δαπάνες.
Τόν Δεκέμβριο τοῦ 1965, ὅταν τοποθετήθηκε ἐφημέριος Κάτω Κονίτσης ὁ ἀείμνηστος Ἱερέας Ἀθανάσιος Οἰκονόμου, εἶχαν ὁλοκληρωθεῖ οἱ ἐργασίες μέχρι καί τήν ὀροφή. Μέ συνεχεῖς προσπάθειες ὁ Ναός τελειοποιήθηκε καί τήν Κυριακή τῶν Βαΐων στίς 23 Ἀπριλίου 1967, ἐγκαινιάσθηκε ἀπό τόν Μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως Πωγωνιανής καί Κονίτσης κυρό Χριστόφορο (Χατζῆ).
5. Ἱερός Ναός «Ἁγίων Ἀποστόλων»
Βρίσκεται στό ἀνώτερο σημεῖο τῆς συνοικίας «Λάκκα» στίς νοτιοανατολικές παρυφές τῆς πόλης, λίγο πιό πάνω ἀπό τό Σουλεϊμάν Τζαμί στήν Κάτω Κόνιτσα. Μέχρι σχετικά πρόσφατα ἀποτελοῦσε τόν Ἐνοριακό Ναό τῆς Κάτω Κονίτσης. Ἡ τελευταία ἀνακαίνιση του χρονολογεῖται τό 1791, ἐνῶ εἶναι ἄγνωστο τό ἔτος κτίσεώς του.
Στή βορεινή πλευρά πρός τό Ἱερό καθώς καί μέσα σ’ αὐτό, διακρίνονται δύο στρώσεις τοιχογραφιῶν ἀπό διαφορετικές ἐποχές –ὁρισμένες παλιότερες ἀπό τήν τελευταία ἀνακαίνιση- πού φαίνεται ὅτι ἀπέχουν μεταξύ τους χρονολογικά περίπου ἕναν αἰῶνα.
Ὁρισμένες ἀπό τίς εἰκόνες τοῦ τέμπλου εἶναι παλαιότερες ἀπό τήν τελευταία ὁλική ἀνακαίνιση τοῦ Ναοῦ καί φαίνεται ὅτι προέρχονται εἴτε ἀπό τόν παλαιότερο Ναό εἴτε μεταφέρθηκαν ἐκεί ἀπό κάπου ἀλλοῦ.
6. Ἱερόν Ἐξωκκλήσιον «Ἁγίας Βαρβάρας»
Τό μικρό Ἐκκλησάκι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας ἀποκαλεῖται ἀπό τούς ντόπιους ὡς τό «μπαλκόνι» τῆς Κονίτσης. Ἡ θέα εἶναι πανοραμική καθώς βλέπεις ὅλη τήν περιοχή τῆς πόλης, τήν χαράδρα τοῦ Ἀώου ποταμοῦ, τήν κορυφή τῆς Γκαμήλας μέ 2497μ. τήν Τύμφη καί μπροστά τμῆμα τῆς Τύμφης, τόν Λάζαρο, καθώς καί τήν κοίτη τοῦ Ἀώου ποταμοῦ ὡς τό βάθος τῆς Νεμέρτσικας πού φτάνει στό Πωγώνι.
Φθάνει κανείς ἐκεί ἀκολουθώντας μιά διαδρομή πού περνᾶ μέσα ἀπό τήν ὀμορφιά τῶν δένδρων. Αὐτήν ἐδῶ πάλι τήν διαδρομή ἔκανε καί ὁ Ὅσιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης καί προσεχόταν στό Ναΐσκο αὐτόν, ὅπου καί ἐδῶ τοῦ παρουσιάστηκε ἡ Παναγία γιά δεύτερη φορά καί τοῦ ἔδωσε τήν Θεία Χάρη τῆς Προνόησης.
Περνώντας τό Ἐκκλησάκι ὑπάρχει ἕνα μικρό καταφίλι (προεξοχή βράχου πού σχηματίζει μικρή ἐσοχή), μέ μικρό προαύλιο χῶρο ὅπου οἱ Κονιτσιῶτες μαζεύονταν τήν Καθαρή Δευτέρα γιά νά πετάξουν τόν χαρταετό καί νά γευματίσουν τά διάφορα νηστίσιμα.
Πιό πέρα τό μονοπατάκι συνεχίζεται καί φτάνει στό Κάστρο. Ἡ θέα τῆς χαράδρας καί τοῦ Ἀώου ποταμοῦ εἶναι πανοραμική, μαγευτική, θά σᾶς ἀνταμείψει γιά τόν μικρό κόπο πού κάνατε γιά νά φτάσετε στήν κορυφή.
Τό μονοπάτι συνεχίζει ἀπό τό Κάστρο καί φτάνει στή ὀροσειρά τοῦ Σμόλικα στήν θέση «Αἱ-Μηνάδια».
7. Ἱερόν Ἐξωκκλήσιον «Κόκκινης Παναγιᾶς»
Σέ λοφώδη τοποθεσία, στά βορειοδυτικᾶ τῆς πόλης καί σέ μικρή ἀπόσταση ἀπό αυτήν βρίσκεται ἡ Ἐκκλησία τῆς «Κόκκινης Παναγιᾶς». Ὁ Ναός εἶναι ἀφιερωμένος στή Ζωοδόχο Πηγή καί κτίστηκε στά τέλη τοῦ 13ου αἰῶνα στόν τύπο τῆς μονόκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής.
Στήν τοιχοδομία τοῦ Ναού κυριαρχοῦν πλίνθοι, πού προέρχονται ἀπό κοντινό ρωμαϊκό παλαιοχριστιανικό κτίριο. Παρόλο πού οἱ περισσότερες ἀπό τις τοιχογραφίες τοῦ Ναού καταστράφηκαν, λιγοστές ἀλλά ἀξιόλογης τέχνης, διασώζονται στό χῶρο τοῦ Ἱερού καί χρονολογοῦνται στά τέλη τοῦ 14ου αιῶνα.
Πιθανά ἀποτελοῦσε Ἐνοριακό Ναό παρακείμενου οἰκισμοῦ, ὁ ὁποῖος σήμερα δέν ὑφίσταται.
