Τοπική Αγιολογία
Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς
Εἶναι ἀπόλυτα δικαιολογημένη ἡ τιμή μέ τήν ὁποία περιβάλλομε ὅλοι τήν αὐτόχρημα θρυλική μορφή τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ. Ὄχι μόνο γιατί πέρασε καί ἀπό ἐδῶ, ἀπό τήν Κόνιτσα, καί ἐκήρυξε, ἀλλά καί γιατί μέ τίς περιοδεῖες του στήν Ἑλλάδα καί στήν Ἤπειρο – ἰδιαίτερα δέ στήν Βόρειο Ἤπειρο – στήριζε τούς σκλαβωμένους στούς Τούρκους Ἕλληνες στήν Ὀρθόδοξη Πίστη καί στήν ἀγάπη γιά τήν Πατρίδα.Ἡ 24η Αὐγούστου ἀποτελεῖ ὁρόσημο γιά τόν νεώτερο Ἑλληνισμό. Γιατί, κατά τήν ἡμερομηνία αὐτή, τό ἔτος 1779 μ.Χ., μαρτύρησε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Γιά τόν Χριστό, γιά τήν Ἑλλάδα καί, εἰδικώτερα, γιά τήν Βόρειο Ἤπειρο. Καί ὑπῆρξε – κατά γενική ὁμολογία – ὁ κορυφαῖος πρόδρομος τῆς Ἐθνικῆς Ἐπαναστάσεως τοῦ 1821.
Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε, ὅτι οἱ Ἀγαρηνοί, μέ τήν βία καί τίς σκληρές μεθόδους πού ἐξασκοῦσαν, κατάφερναν ἕναν ἀριθμό ἀπό τούς ὑποδούλους νά τόν κάνουν ἀρνησίθρησκο. Νά προδώση, δηλαδή, τήν Ὀρθόδοξη Πίστη του καί νά ἀσπασθῆ τόν μωαμεθανισμό. Αὐτό, ὅμως, εἶχε σάν συνέπεια νά παύσουν οἱ ἐξωμότες νά εἶναι Ἕλληνες, κάτι, πού ἄν συνεχιζόταν θά εἶχε τραγικές συνέπειες γιά τό Ἔθνος. Ὑπῆρξαν, μάλιστα, περιοχές στόν Ἑλλαδικό χῶρο, ὅπου οἱ περισσότεροι κάτοικοι ἔγιναν μωαμεθανοί καί, κατ’ ἀκολουθίαν, Τοῦρκοι.Ἀκριβῶς, ὅμως, στήν κρίσιμη ἐκείνη ὥρα «ἐγένετο ἄνθρωπος ἀπεσταλμένος παρά Θεοῦ» (Ἰωάν. αἸωάν΄,6), ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Ἐμόναζε, τότε, στό Ἅγιο Ὄρος, ἀλλά πληροφορούμενος τά δεινά πού ὑπέφεραν στόν κόσμο οἱ ραγιᾶδες, ἀποφάσισε νά ἀφήση τήν ἡσυχία καί τήν πνευματική ἄσκηση καί νά κηρύξη τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στόν λαό, πού, κατά τόν λόγο τῆς Γραφῆς, καθόταν «ἐν χώρα καί σκιά θανάτου» (Ματθ. δΜατθ΄ 16).Ἔτσι, μέ τήν ἄδεια τοῦ τότε Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Σεραφείμ τοῦ Βτοῦ ΄, διωρίσθηκε «Ἱεροκήρυξ τοῦ Γένους», πραγματοποιώντας τέσσαρες ἱεραποστολικές περιοδεῖες, ἀπό τά Δωδεκάνησα μέχρι τό Βεράτι καί τόν Ἀὐλῶνα, πού κράτησαν δέκα ἐννέα (19) ὁλόκληρα χρόνια.
Μέ τίς φλογερές Διδαχές του συγκράτησε τούς ἀνθρώπους στήν Ὀρθόδοξη Πίστη, παρακινοῦσε σέ μετάνοια καί σέ ἔργα ἀγάπης καί ἀρετῆς. Ἵδρυσε σχολεῖα, «δέκα ἑλληνικά» καί «διακόσια διά κοινά γράμματα», ὅπως ἀναφέρει ὁ ἴδιος σέ ἐπιστολή του, πού ἔστειλε στόν ἀδελφό του Ἱερομόναχο Χρύσανθο, Σχολάρχη τῆς Νάξου. Πέτυχε τήν μεταφορά τῶν παζαριῶν ἀπό τήν Κυριακή στό Σάββατο. Μάθαινε τούς ἀνθρώπους νά μπολιάζουν τά ἄγρια δένδρα καί νά τά μεταβάλουν σέ ἥμερα καί καρποφόρα. Ἀκόμη, ὁ Ἅγιος εἶχε καί τό χάρισμα τῆς προφητείας. Πολλά δέ ἀπό ὅσα εἶχε προφητεύσει πραγματοποιήθηκαν ἤδη. Περιοδεύοντας σ’ ὁλόκληρο σχεδόν τόν Ἑλλαδικό χῶρο, εἰδικώτερα, ὅμως, στήν Βόρειο Ἤπειρο, ἐκήρυττε ἁπλά, ἀλλά θαρραλέα καί σταθερά, Χριστόν καί Ἑλλάδα. Κι’ ἔδινε τήν ἐλπίδα – βάσιμη, ὅπως ἀπέδειξαν τά μετέπειτα γεγονότα – ὅτι σύντομα θά ἔλθη «τό ποθούμενο». Μᾶς ἄφησε δέ, σάν πολύτιμη κληρονομιά, τίς περίφημες «Διδαχές» του καί τίς προφητεῖες του, πολλές ἀπό τίς ὁποῖες πραγματοποιήθηκαν ἤδη, ἐνῶ ἄλλες μελλοντικά ὁπωσδήποτε θά ἐπαληθευθοῦν. Ἡ Ἐκκλησία ἐπεβεβαίωσε τήν ἁγιότηττά του διά τῆς ὑπ’ ἀριθ. 260/20.4.1961 Συνοδικῆς Πράξεως τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου.
Σ’ αὐτήν τήν μεγάλη ἐθνική καί ἐκκλησιαστική μορφή εἶναι ἀφιερωμένος ὁ φερώνυμος περικαλλής Ἱερός Ναός τῆς Κονίτσης, τόν ὁποῖο ἀνήγειρε τό 1975 ἡ εὐλάβεια τοῦ λαοῦ, μέ τίς ἄοκνες προσπάθειες τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ. Γιά νά φανερώνη ὅτι ἡ εὐγνωμοσύνη τῶν Ἑλλήνων πρός τό ἔργο καί τήν προσφορά τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ὄχι μόνο δέν ἔσβησε, ἀλλ’ ὅτι συνεχίζει νά ὑπάρχη ἀπαραμείωτη. Κι’ ἀκόμη γιά νά εἶναι μία ἔπαλξη τῶν εἰρηνικῶν προσπαθειῶν γιά τήν ἐθνική ἀποκατάσταση τῶν Ἑλλήνων ἀδελφῶν μας τῆς Βορείου Ἠπείρου, ἀφοῦ μ’ αὐτό τό ὅραμα θεμελιώθηκε ἀπό τόν ἀοίδιμο ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟ, ὁ ὁποῖος τήν ἡμέρα ἀκριβῶς τῆς θεμελώσεως ( 1η Σεπτεμβρίου 1970) ἐτόνιζε : «Ὅταν θά ἠχήσουν- καί εὐχόμεθα συντόμως- οἱ καμπάνες τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ, νά ἠχήσουν καί οἱ ἄλλες καμπάνες πού θά διαλαλοῦν ὅτι ἡ Βόρειος Ἤπειρος ἀνέστη, γιά νά τρέξουμε τότε … στήν Κορυτσά, στό Ἀργυρόκαστρο, νά τελέσωμεν τήν Δοξολογίαν, νά ἀνεγείρωμεν ἐκεῖ Ναόν πρός τιμήν τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ». «Θέλομεν, εἰ δυνατόν, νά ἀκούωνται οἱ καμπάνες τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ, καί διά τῶν κωδώνων τούτων νά ὑπενθυμίζεται καί πάλιν ἐκεῖνο τό σύνθημα, πού ἔλεγε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς : «Ἀδελφοί Ἕλληνες, μή φοβᾶσθε. Τό σῶμα σας ἄς τό καύσουν, ἄς σᾶς τό τηγανίσουν. Τά ὑπάρχοντά σας, ἄς σᾶς τά πάρουν. Χριστός καί ψυχή σᾶς χρειάζεται. Αὐτά τά δύο δέν μπορεῖ νά σᾶς τά ἀφαιρέση κανένας, ἄν δέν τά δώσετε σεῖς. Ἕλληνες τῆς Βορείου Ἠπείρου, κρατῆστε τούς θησαυρούς τῆς πίστεως, τῶν ἰδανικῶν καί τῶν παραδόσεων, μεταδώσατέ τα εἰς τά παιδιά σας. Καί ἐστέ βέβαιοι, ὅτι θά σημάνη γιά σᾶς καί πάλιν ἡ ὥρα τῆς ἐλευθερίας»».
Ἀπολυτίκιον
Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ (Ἦχος Δ’)
Ὠδαῖς ἐὐφημήσωμεν τόν ἐὐκλεῶς τοῖς χοροῖς μαρτύρων ἐμπρέψαντα, θυτῶν τε καί ἀσκητῶν, Κοσμᾶν τόν ἀοίδιμον, σήμερον συνελθόντες τῇ σεπτή αὐτοῦ μνήμη· νέμει γάρ τάς ἰάσεις τοῖς πιστῶς προσιοῦσιν, ὡς ἔχων παρρησίαν πρός Χριστόν ὡς Ἰσαπόστολος.
