Ὁ Ἱερός Ναός τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στήν Κόνιτσα, ὑπῆρξε ὄνειρο καί ἱερός πόθος τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης κυροῦ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ. Ὁ μακαριστός ἱεράρχης, καί μετά τήν ἐκλογή του καί τήν ἐνθρόνιση του στήν Ἱερά Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης (1967), δέν ἐλησμόνησε τό ἔργο τοῦ ἱεροκήρυκος, ἀλλά παράλληλα μέ τήν Θεία Λατρεία, πρῶτο μέλημά του εἶχε τό νά κηρύττει τόν λόγο του Θεοῦ. Μάλιστα τό καλοκαίρι τοῦ 1968, εἶχε καθιερώσει ἀπογευματινές ὁμιλίες ἀπό τόν ἐξώστη τοῦ τότε κτιρίου τῆς Ἀγροτικῆς Τραπέζης, στήν κεντρική πλατεῖα τῆς Κονίτσης. Ἐπειδή ὅμως, ο χειμώνας ἔφθανε, καί ἡ προσέλευση τοῦ κόσμου ἦταν τέτοια πού ἡ αἴθουσα τῆς «Πνευματικῆς Στέγης» ἀποδεικνυόταν ἀνεπαρκής, ἄρχισε στήν καρδιά καί τήν σκέψη τοῦ μακαριστοῦ Ποιμενάρχου τό ὄνειρο γιά τήν δημιουργία ἑνός Ἱεροῦ Ναοῦ στό κέντρο τῆς Κονίτσης.

Ἄρχισε, λοιπόν, τίς ἀναζητήσεις ὁ μακαριστός ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ. Ἀρχικῶς οἱ προσπάθειές του δέν φαινόταν νά ἀποδίδουν καρπούς. Ὁ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ ὅμως δέν ἀπογοητεύτηκε. Ἐναπέθεσε τίς ἐλπίδες του στόν Δωρεοδότη Κύριο. Καί οἱ προσευχές του ἀπέδωσαν καρπούς. Ἕνα γράμμα πού ἐστάλη μέ ἀποστολέα τόν ἀοίδιμο Ἱεράρχη καί παραλήπτη τόν ἐν Η.Π.Α. διαμένοντα, Κονιτσιώτη, Μιχαήλ Παπαχρηστίδη (ἀείμνηστο τώρα), ἔδωσε τήν λύση στήν ἀναζήτηση τοῦ οἰκοπέδου ὅπου θά κτίζονταν ὁ Ναός. Μάλιστα, ὅπως σημείωνε στήν ἀπάντηση του ὁ ἀείμνηστος δωρητής Μιχ. Παπαχρηστίδης, τό γράμμα τοῦ Σεβαστιανοῦ τοῦ φάνηκε ὡς ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ στήν ἀπό καιρό ἐπιθυμία του νά κτιστεῖ μιά ἐκκλησία στό οἰκόπεδό του. Σημειώνουμε ὅτι στό οἰκόπεδο αὐτό, τό ὁποῖο βρίσκεται στό κέντρο τῆς Κονίτσης, πρό αἰώνων ὑπῆρχε Ἱερός Ναός τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου (γι’ αὐτό καί τό παρεκκλήσιο κάτω ἀπό τόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ – μετά καί ἀπό παράκληση τοῦ δωρητῆ – εἶναι ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο Γεώργιο). Ἀργότερα ἐκεῖ οἱ Τοῦρκοι κατακτητές ἔκτισαν ἕνα Τέμενος, τό ὁποῖο κατεδαφίστηκε τό 1930.

Ἡ προσπάθεια τῆς ἀνέγερσης τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ, ξεκίνησε χωρίς οἰκονομικούς πόρους. Στηρίχθηκε, ὅμως, στήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί στήν ἀγάπη καί τήν εὐλάβεια τῶν χριστιανῶν, τῶν ἁπανταχοῦ Ἠπειρωτῶν, πρός τόν μεγάλο Ἐθναπόστολο. Γιά τήν συγκέντρωση χρημάτων, ὁ μακαριστός Μητροπολίτης Σεβαστιανός, ἵδρυσε ἐρανική ἐπιτροπή γιά τήν ἀνέγερση τοῦ Ναοῦ. Ἀπέστειλε δέ καί δύο ἐγκυκλίους «πρός τούς ἁπανταχοῦ Ήπειρώτας». Τήν Κυριακή 19 Ὀκτωβρίου τοῦ 1969, πραγματοποιήθηκε καί ἔρανος στήν Κόνιτσα, ἀπὸ τὸν ὁποῖο συγκεντρώθηκε τό πολύ σημαντικό γιά τήν ἐποχή ἐκείνη, ποσό τῶν 200.000 (διακοσίων χιλιάδων) δραχμῶν.

Τήν 1η Σεπτεμβρίου 1970, τέθηκε ὁ θεμέλιος λίθος ἀπό τόν, μακαριστό πλέον, Ἀρχιεπίσκοπο Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κυρό Ἱερώνυμο (Κοτσώνη), παρουσία καί ἄλλων ἀρχιερέων, κληρικῶν, ἐπισήμων ἀλλά καί πλήθους κόσμου.

Ἡ ἀνέγερση τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἔγινε σέ χρόνο «ρεκόρ», ἀφοῦ σέ διάστημα μικρότερο τῶν πέντε ἐτῶν ἀπό τήν θεμελίωση του, ἐγκαινιάστηκε τήν 24η Αὐγούστου 1975, ἡμέρα ἑορτῆς τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ.

Τήν 23η Αὐγούστου 1975, παραμονή τῶν ἐγκαινίων τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ, ὁ μητροπολίτης Σεβαστιανὸς μετέβη στό χωριό Χιονιᾶδες γιά νά παραλάβει τεμάχιον τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ, τό ὁποῖο εἶχαν μεταφέρει κατά τά τέλη τοῦ 19ου αἱ. στό χωριό αὐτό, Χιονιαδίτες μάστορες πού δούλευαν στό Κολικόντασι τῆς Βορείου Ἡπέιρου (ὅπου βρίσκεται ὁ τάφος τοῦ Ἁγίου). Στήν Κόνιτσα ἡ ὑποδοχή τοῦ ἱεροῦ λειψάνου ἦταν πάνδημη. Ἀπό τότε τό Ἱερό Λείψανο (κλίκ καί φωτογραφίες) φυλάσσεται στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ.

Στήν κτητορική ἐπιγραφή στό «χαγιάτι» τοῦ Ναοῦ σημειώνονται τά ἑξῆς:

« ΕΘΕΜΕΛΙΩΘΗ Ο ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗ 1Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1970 ΕΠΙ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΕΝΤΟΣ ΥΠΟ ΜΙΧΑΗΛ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΙΔΗ. ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ. ΕΝΕΚΑΙΝΙΑΣΘΗ ΤΗ 24ΗΝ ἈΥΓΟΥΣΤΟΥ 1975 ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΔΡΥΪΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΠΩΓΩΝΙΑΝΗΣ ΚΑΙ ΚΟΝΙΤΣΗΣ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ »

Τά ἐγκαίνια τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ ὑπῆρξαν κορυφαῖο γεγονός ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, πού σχολιάστηκε εὐφήμως τόσο ἀπό τά πλήθη τοῦ λαοῦ τά ὁποῖα συμμετεῖχαν στίς σχετικές λατρευτικές ἐκδηλώσεις, ὅσο καί ἀπό τόν τοπικό καί τόν ἀθηναϊκό τύπο.

Ἐφεξῆς, στόν Ἱερό αὐτό Ναό, ἐτελοῦντο οἱ Θεῖες Λειτουργίες καί οἱ Δοξολογίες κατά τίς Ἐθνικές Ἐπετείους (25ης Μαρτίου, 28ης Ὀκτωβρίου, Ἐλευθέρια τῆς Κονίτσης 1913), ὁ Ἑσπερινός τῆς «Ἀγάπης», οἱ Κατανυκτικοί Ἑσπερινοί τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς, παρακλήσεις, χαιρετισμοί κ.ο.κ.

Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου ἄρχισαν νά συμπληρώνονται καί κάποιες ἐλλείψεις, πού ἦταν φυσικό νά ὑπάρχουν.

Τήν 14η Δεκεμβρίου 1994, παρουσία πλειάδος ἀρχιερέων καί ἄνω τῶν 10.000 λαοῦ, πού εἶχαν συρρεύσει ἀπό διάφορες περιοχές τῆς χώρας, ἐψάλῃ ἡ Ἐξόδιος Ἀκολουθία τοῦ ἀοιδίμου Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανῆς καί Κονίτσης κυροῦ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ.

Τά τελευταία χρόνια ἔγιναν ἀρκετές – ἀπαραίτητες – ἐργασίες ἀνακαίνισης τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ (ἀνακαίνιση τοῦ συστήματος θερμάνσεως, διαμόρφωση τοῦ «χαγιατιοῦ», τοποθέτηση παραθρονίων κ.ἄ.π.). Ἡ σπουδαιότερη ἀπ’ αὐτές ἦταν ἡ τοποθέτηση τοῦ ἀνδριάντος τοῦ μακαριστοῦ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ στόν αὔλειο χῶρο τοῦ Ναοῦ, τό ἔτος 2000. Ὁ ἀνδριάντας εἶναι ἔργο τοῦ γλύπτη Κωνσταντίνου Παλαιολόγου καί ἡ διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, ἔγινε σε σχέδια τοῦ ἀρχιτέκτονα, Δημητρίου Ἀμπόνη.

Ἀπό τό 2005 ἡ ἀκριτική μᾶς Ἱερά Μητρόπολις ἄρχισε μιά προσπάθεια ἁγιογραφήσεως τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Ἐπειδή ὅμως στερεῖται οἰκονομικῶν πόρων, ἡ ὁλοκλήρωση τοῦ ἔργου αὐτοῦ βασίζεται στίς εὐγενεῖς προσφορές τῶν χριστιανῶν πού εὐλαβοῦνται τόν Ἅγιο Κοσμᾶ τον Αἰτωλό. Ὅσοι ἐπιθυμοῦν μποροῦν νά καταθέτουν τήν προσφορά τῆς ἀγάπης τους στόν κάτωθι λογαριασμό. Ὁ Ἱερός Ναός θά ἐκδίδει ἐν συνεχεία ἀπόδειξη ἰσχυρή γιά τήν Ἐφορία.